Poradnik - śpiwory turystyczne

W dzisiejszych czasach wybór sprzętu turystycznego, którego dostępność jest ogromna, może stanowić nielada wyzwanie. Śpiwory nie są tu wyjątkiem, choć wydawać by się mogło, że wystarczy wejść do najbliższego sklepu turystycznego i wybrać jeden z wywieszonych tam licznie „kokonów do spania”. Biorąc pod uwagę liczbę modeli oraz zapewnienia każdego z producentów, że to właśnie jego towar jest najlepszy, stajemy przed sporym dylematem. Zwłaszcza, że inwestując w śpiwór chcemy, żeby posłużył nam wiele lat, nie był zbyt duży, ani zbyt ciężki. No i przede wszystkim liczymy, że kiedy położymy się w nim, zmęczeni po wyczerpującym dniu na szlaku, to spokojnie prześpimy całą noc nie szczękając zębami. Podczas wyboru śpiwora trzeba koniecznie zwrócić uwagę na kilka kwestii - począwszy od samej konstrukcji śpiwora, czyli jego kształtu i budowy, przez materiały, z których jest wykonany (tkanina zewnętrzna i wewnętrzna, wypełnienie), a kończąc na jakości wykonania (np. szwów).

Wstęp

Zasadniczym zadaniem śpiwora jest ochrona przed utratą ciepła w trakcie snu. Aby właściwie dobrać śpiwór powinniśmy się zastanowić w jakich warunkach pogodowych i temperaturowych będzie on używany oraz jak bardzo zależy nam na jego kompresji i niskiej wadze. Od tych czynników będzie zależała oczywiście cena śpiwora.

Na jaką porę roku…, czyli zakres sezonowy użytkowania śpiwora

Śpiwór schroniskowy

• śpiwór syntetyczny, waga ok. 0.6-0.8 kg, cena 150-250 zł, przykładowy śpiwór;
• śpiwór puchowy o masie puchu do 250 g i wadze ok. 0.3-0.6 kg, cena w zależności od rodzaju puchu i producenta 400-700 zł, przykładowy śpiwór.

Śpiwór letni

• śpiwór syntetyczny, waga ok 0.8-1.4 kg, cena 180-400 zł, przykładowy śpiwór;
• śpiwór puchowy o masie puchu 200-300 g (śpiwór powinien wówczas ważyć ok. 0.6 do 1.0 kg), cena w zależności od rodzaju puchu i producenta 500-1200 zł, przykładowy śpiwór.

Śpiwór trzysezonowy (wiosna-lato-jesień)

W tym przypadku polecany jest śpiwór o kształcie mumii lub mumia elastyczna (rozciągliwy). Śpiwór powinien posiadać: listwę termiczną, kołnierz termiczny i dobry kaptur ze ściągaczem. W polskich górach temperatura komfortu powinna wynosić ok. +1/-5°C . Można zatem zaproponować:

• Śpiwór syntetyczny, waga ok. 1.5-2.0 kg, koszt 220-300 zł, przykładowy śpiwór;
• Śpiwór syntetyczny z wypełnieniem wyższej klasy, niższa waga - ok. 1.2-1.5 kg, lepsza jakość materiałów, koszt ok. 280-500 zł, przykładowy śpiwór;
• Śpiwór puchowy, waga wypełnienia 0.4-0.6 g (waga całkowita ok. 1.2 kg), cena ok. 700-1500 zł, przykładowy śpiwór.

Śpiwór zimowy (czterosezonowy)

Również polecamy mumię. Niezbędnymi elementami są dobrze docieplony i dopasowany kaptur ze ściągaczem, kołnierz termiczny, gruba listwa termiczna. Jeżeli chodzi o temperatury polskie to wystarczającym poziomem komfortu będzie -10/-15°C.

• Śpiwór syntetyczny, cena > 300 zł przy wadze ponad 2.1 kg, przykładowy śpiwór;
• Śpiwory puchowe o masie wypełnienia ponad 0.65 kg (waga całkowita śpiwora ponad 1.1 kg), ceny zaczynają się od ok. 800 zł i sięgają nawet powyżej 1500 zł, przykładowy śpiwór.

Dobór zakresu temperatur śpiwora turystycznego

Przed dokonaniem wyboru warto się zastanowić jak odczuwamy temperaturę, ponieważ będzie to stanowiło konkretne kryterium doboru nowego śpiwora. Jeśli używałeś/aś wcześniej jakiegoś śpiwora i nie spełniał on Twoich oczekiwań to sprawdź, czy podawane dla niego temperatury były zgodne z podanymi niżej normami. Jeśli tak, to rozważ kupno śpiwora cieplejszego o 5 do 7°C.

Od 1 stycznia 2005 roku funkcjonuje powszechnie norma EN 13537, określająca europejski standard izolacji termicznej stosowany w odniesieniu do śpiworów. Norma bierze pod uwagę różne odczuwanie temperatur oraz działania organizmów kobiet i mężczyzn. Nie jest to podział doskonały, jednak statystycznie znajdujący potwierdzenie w rzeczywistości. Stanowi umowne uogólnienie, jednak warto swoje doświadczenia odczuwania temperatury próbować zakwalifikować gdzieś na skali.

• Górna granica komfortu (T-max) – oznacza, że przeciętny mężczyzna nie poci się w śpiworze nadmiernie, a zbyt wysoka temperatura nie zakłóca jego snu;

• Temperatura komfortowa (T-comfort) – przeciętna kobieta, leżąc na wznak może spać nieprzerwanie całą noc;

• Dolna granica komfortu (T-limit) – temperatura, w której przeciętny mężczyzna jest w stanie spać nieprzerwanie w pozycji lekko podkurczonej;

• Temperatura ekstremalna (T-extreme) – temperatura, w której przeciętna kobieta jest w stanie przetrwać noc w pozycji mocno podkurczonej, jednak w przypadku zaśnięcia na dłużej niż 6 godzin jest narażona na stan hipotermii (głębokiego wychłodzenia organizmu).

Warto brać pod uwagę, że według założeń powyższej normy, osoba ubrana jest w bieliznę termoaktywną (legginsy i koszulkę z długim rękawem), jest wypoczęta i najedzona.
Należy pamiętać, że nie wszyscy producenci podają temperatury swoich śpiworów w oparciu o wyżej przedstawioną normę (nawet jeżeli z pozoru tak to wygląda).

Wybierając śpiwór porównujemy temperatury T-comfort (dla kobiet ) lub temperatury T-lim (dla przeciętnie odczuwających temperaturę mężczyzn) - wymienione temperatury powinny mieć wartość zbliżoną do nocnej temperatury miejsca w jakim będziemy nocować, jeśli zakładamy że chcemy spać spokojnie. Jeżeli wiesz, że w miejscu do jakiego jedziesz temperatura w nocy zapowiada się na poziomie np. 3°C, a chcesz mieć pewność, że nie zmarzniesz, zastanów się nad śpiworem o temperaturze wyższej o 5°C. Pamiętaj, że będziesz inaczej odczuwał temperaturę przy dużym zmęczeniu, wychłodzeniu (np. kiedy zmarzłeś podczas pływania na kajakach) lub niewystarczającym odżywieniu organizmu. Podczas intensywnego użytkowania śpiwora, po długich miesiącach i latach istnieje ryzyko, że wartości komfortowych temperatur będą się zmieniać. Śpiwór będzie się zużywał, ocieplina nieco zbijać, a przez to zapewniać mniej ciepła niż na początku używania. Zachęcamy do kupowania śpiworów, na których podana temperatura jest mniej więcej o 5°C niższa, niż ta, którą zakładamy w teorii (śpiwór jest cieplejszy).

Studium przypadku:

Jaki śpiwór turystyczny wybrać dla marznącej kobiety i mężczyzny (doświadczonego turysty) na wakacyjny wyjazd w okresie czerwiec-wrzesień?

• Jeżeli czujesz się „zmarzlakiem”, to od średniej temperatury w nocy odejmij jeszcze 7-10°C (w zależności jak bardzo marzniesz). Czyli jeśli myślisz o śpiworze na okres od czerwca do września (średnia temp. w czerwcu oscyluje w okolicach 12°C), to powinnaś kupić śpiwór o T-comfort między 2-5°C (12-10=2 lub 12-7=5), np. Fjord Nansen Troms lub Torget). Jeżeli to śpiwór tylko na lipiec-sierpień (średnia temp. w nocy to ok. 15°C) to szukaj śpiwora z T-comfort 5-8°C (np. model Fjord Nansen Kjolen).

• W przypadku doświadczonego turysty (w założeniu mężczyzny) robimy podobne działania. Jeżeli wiesz na podstawie wcześniejszych doświadczeń, że odczuwasz temperaturę standardowo (nie marzniesz) to punktem odniesienia będzie deklarowana na śpiworze temperatura T-lim. Zakładając średnią temperaturę nocną w czerwcu w okolicach 12°C mógłbyś zakupić np. model Fjord Nansen Finmark z T-lim 4°C, ale mimo wszystko warto rozważyć opcję nieco cieplejszą, która jednocześnie rozszerzy nieco możliwości użytkowania śpiwora na ciut chłodniejsze pory (np. Fjord Nansen Kjolen).

Pamiętajmy, że podane temperatury nocne to średnia - na początku czerwca (a nawet i później) zdarzają się często noce z temperaturą sięgającą nawet 4°C.

Śpiwór puchowy czy syntetyk (sztuczny puch)?

Wybierając śpiwór warto znać wady i zalety obydwu rozwiązań i zastanowić się nad tym, które z nich będzie odpowiedniejsze do zaspokojenia naszych potrzeb. Najważniejsze różnice pomiędzy puchem i wypełnieniem sztucznym to:

• Cena – Śpiwory o wypełnieniu syntetycznym są tańsze od puchowych. Śpiwory puchowe o takich samych granicach komfortu mogą być nawet 2-3 razy droższe. Cena zależy również od rodzaju użytego puchu czy jakości wypełnienia syntetycznego.

• Termika – Śpiwory puchowe są znacznie cieplejsze niż syntetyczne o tej samej wadze i gramaturze wypełniania. W związku z tym, osiągamy taki sam komfort termiczny śpiwora przy mniejszej ilości puchu, niż w przypadku modelu z wypełnieniem syntetycznym.

• Waga – Puch jest znacznie lżejszy od wypełnień sztucznych, dzięki czemu przy takim samym komforcie termicznym śpiwór puchowy będzie znacznie lżejszy od syntetycznego. Przykładowo przy temperaturze komfortowej -10°C śpiwór syntetyczny będzie ważył ok. 2.1 kg, a puchowy ok. 1.4 kg.

• Kompresja – Śpiwory puchowe kompresują się znacznie lepiej, niż syntetyczne. Śpiwór syntetyczny o takiej samej masie jak puchowy zajmie nam w plecaku nawet 2 razy mniej miejsca.

• Odporność na wilgoć – Wypełnienie puchowe w kontakcie z wilgocią znacznie traci na sprężystości, przez co pogarszają się jego właściwości termiczne. Dlatego nie jest to dobre rozwiązanie w miejscach, gdzie śpiwór byłby stale narażony na wilgoć. Istnieją możliwości, które stanowią pewien kompromis - worki wodoszczelne, płachty biwakowe czy... nieco droższy śpiwór posiadający puch impregnowany, który znacznie trudniej chłonie wilgoć. Wypełnienia syntetyczne są znacznie odporniejsze na wilgoć i szybciej schną niż puch. Dodatkowo nawet w przypadku lekkiego zawilgocenia utrzymują komfort termiczny na praktycznie niezmienionym poziomie.

• Trwałość – śpiwór średniej klasy o wypełnieniu sztucznym powinien służyć nam od 7 do 10 lat, lecz pierwsze zmiany komfortu termicznego są odczuwalne już średnio po 4 latach. Lepsze jakościowo włókniny mogą służyć 8-15 lat. Parametry sztucznych wypełnień słabną szybciej, niż puchowych. Dla porównania śpiwór puchowy bez problemu zachowuje swój wyjściowy komfort termiczny przez ok. 10 lat (przy dobrej konserwacji nawet 15-20 lat), a ogólnie służyć nam może nawet dwa razy dłużej.

Wypełnienie i materiały

Jeżeli chodzi o konstrukcję, to każdy śpiwór zbudowany jest z materiału zewnętrznego i wewnętrznego, pomiędzy którymi znajduje się ocieplina. Warto zaznaczyć, że stosuje się nieco inne materiały w zależności od tego czy wypełnieniem jest puch czy ocieplina syntetyczna.

Puch, który jest używany w śpiworach, jest w rzeczywistości mieszaniną puchu (odpowiada on za właściwości termiczne) i drobnych piór (zapewniające sprężystość). Wypełnienie z puchu jest najlepsze, jeżeli chodzi o właściwości izolacyjne. Puch obecnie stosowany w śpiworach jest w większości przypadków antyalergiczny i bezzapachowy, co zawdzięczamy specjalnym procesom prania i sterylizacji w temperaturze 120^oC. Ważna uwaga: nie ma sensu kupować śpiworów z puchem o jakości poniżej 600 cuin. Według nas idealne proporcje cena/jakość ma mieszanka 750 cuin. Do produkcji śpiworów używa się puchu gęsiego lub kaczego, przy czym puch gęsi jest bardziej wartościowy od kaczego. Pamiętajmy jednak, że kluczowym wskaźnikiem jest parametr Fill Power (cuin), określający zdolność puchu do rozprężania, a nie informacja jakie pierze i w jakiej ilości znajduje się w śpiworze.

Wyróżniamy dwa parametry określające jakość puchu:

• Stosunek ilości puchu do pierza – najczęściej wynosi 90/10, jednak na rynku można znaleźć śpiwory o parametrze 98/2 i inne. Pierza nie można wyeliminować całkowicie ponieważ zapewnia sprężystość puchu, poza tym taka eliminacja byłaby niemożliwa technologicznie;

• Fill Power – współczynnik cuin (cubic inches) określający sprężystość puchu. Pomiar prowadzi się na puchu o masie 1 uncji (28,4g), który w cylindrze pomiarowym jest obciążany, a po usunięciu tłoka mierzona jest jego objętość po rozprężeniu. Dobry jakościowo puch ma min. 600-650 cuin, jednak stosowany przez niektórych producentów puch najwyższej próby, osiąga nawet do 900 cuin.

Wypełnienia sztuczne (syntetyczne) są alternatywą dla wykorzystywanego do produkcji śpiworów puchu naturalnego. Nie mają tak dobrych właściwości izolacyjnych jak puch, lecz są bardziej odporne na wilgoć i dużo tańsze. Tego rodzaju wypełnienia to w większości włókna poliestrowe pokryte silikonem. Wbrew pozorom ilość kanalików w przekroju włókna nie jest żadnym argumentem przy wyborze włókniny. Ważne jest to, ile włókninie udaje się złapać martwego powietrza przy zachowaniu jak najniższej wagi. Można to sprawdzić badając śpiwór według normy. Średniej klasy włókniny mogą mieć problem ze stabilnością parametrów termicznych w czasie użytkowania (może się mocno zbijać albo rozrywać). Najlepsze włókniny bardzo mało tracą z termiki nawet po 10 praniach.

Przy najtańszych śpiworach (poniżej 150 zł) warto zwracać uwagę w jakim stopniu włókna ociepliny są pokryte silikonem. Często producenci szukają oszczędności właśnie na tym elemencie. Takie śpiwory są narażone na zbyt szybkie zbijanie się wypełnienia, w efekcie czego powstają dziury (tzw. chłodne miejsca), które istotnie wpływają na zapewniany przez nie komfort termiczny.

Kształty śpiworów

W 90% przydatków wybieramy śpiwory typu "mumia". Tylko w określonych sytuacjach decydujemy się na śpiwory typu "koperta". Pośród modeli dostępnych na rynku możemy wyróżnić modele o kształtach:

• Koperta – to najprostszy krój. Śpiwór w kształcie prostokąta, z zamkiem na całej długości, umożliwiającym rozpięcie go i rozłożenie jak kołdry. Taka konstrukcja zapewnia dużo miejsca wewnątrz śpiwora, wiąże się jednak z większym jego rozmiarem po spakowaniu. Większą powierzchnię jest również trudniej ogrzać, więc temperatura limitu jest w nich wyższa. Koperty nadają się idealnie do spania na kempingach oraz do wyjazdów, na których sprzęt przewozimy samochodem;

• Mumia – śpiwór zwęża się ku dołowi, co nadaje mu bardziej anatomiczny kształt. Znacznie ogranicza to wielkość śpiwora po spakowaniu, a ograniczenie przestrzeni wewnątrz niego powoduje, że szybciej się ona ogrzewa, dzięki czemu temperatura wewnątrz jest wyższa. Niestety bardziej dopasowany do ciała krój ogranicza możliwość ruchu. Ten kształt jest obecnie najpopularniejszy wśród podróżników, którzy noszą swój „dobytek” na plecach;

• Mumia poszerzona – krój zasadniczo jak przy mumii. Od klasycznej mumii odróżnia go większa szerokość środkowej części śpiwora. Dzięki temu śpiwór jest mniejszy od śpiworów typu koperta, ale zapewnia nam większą możliwość ruchu niż mumia – np. przyjęcie pozycji embrionalnej;

• Mumia rozciągliwa, elastyczna – śpiwór, w którym materiał posiada ściągacze dopasowujące śpiwór do ciała. Po naszych testach opinia jest jednoznaczna: modele rozciągliwe są super komfortowe, dzięki swobodzie ruchu. Poza tym, dzięki lepszemu przyleganiu, szybko uzyskuje się ciepło wewnątrz śpiwora. Jeżeli się kręcisz w nocy i wcześniej nie wysypiałeś się w mumiach, to jest to śpiwór dla Ciebie. My przetestowaliśmy i śmiało polecamy!

Na co jeszcze warto zwrócić uwagę kupując śpiwór? Oczywiście dobrze jest przyjrzeć się detalom - wykonaniu szwów, zasuwaniu zamków, także od wewnętrznej strony śpiwora. Najlepiej, jeżeli byłaby możliwość położenia się na chwilę w śpiworze, aby sprawdzić, czy ma odpowiednią długość i szerokość. Śpiwór nie może idealnie przylegać, ponieważ wypełnienie musi mieć miejsce, aby się rozprężać. Warto też wziąć pod uwagę fakt, że w przypadku śpiworów trzy-sezonowych i zimowych zdarza się nam chować w nich na noc różne rzeczy (np. kartusz z gazem, czy butelkę z wodą) – warto pamiętać, aby zostawić sobie na to pewien zapas miejsca.

Prawy czy lewy?

Jest to aspekt, który dla większości osób nie będzie wiele zmieniał w odczuwanym komforcie użytkowania. Uogólniając przyjmuje się zasadę, że śpiwór z zamkiem po lewej stronie jest łatwiejszy w obsłudze przez osoby praworęczne i odwrotnie. Część osób, wiedząc że śpi na boku i to zawsze tym samym, wybiera śpiwór z przeciwnym zamkiem, żeby uniknąć wbijania się zamka w ciało.

Jeśli rozważasz zakup śpiworów, które wg deklaracji producenta da się łączyć, warto wybrać jeden śpiwór z lewym, a drugi z prawym zamkiem.

Rady spod lady (na bazie naszych testów, opinii klientów…)

• Pierwszą rzeczą, którą należy zrobić na biwaku po wyjęciu z worka śpiwora jest strzepniecie go kilka razy tak, aby "dostarczyć" powietrze do wnętrza śpiwora. Lepiej wyjąć śpiwór z worka wcześniej, a nie przed samym snem. Dzięki temu zabiegowi będzie miał czas na pełne rozprężenia się i zapewnienie maksymalnej ilości komfortu termicznego.
• Przy zakupie uważaj na doradzanie przez kolegów. Każdy inaczej odczuwa temperatury, więc model dobry dla nich, nie musi być dobry dla Ciebie. Czasami też różni ludzie mogą mieć inne priorytety. Informację o tym, co polecają nasi znajomi, warto przekazać sprzedawcy – dzięki temu będzie mógł on lepiej uzasadnić Wasz wspólny wybór.
• Używając śpiworów puchowych w temperaturach poniżej 5°C trzeba zwracać uwagę na staranny dobór maty, gdyż sprasowany (przygnieciony ciałem) puch, w przeciwieństwie do sztucznego wypełnienia, prawie nie izoluje termicznie.
• Należy pamiętać, że wypełnienie śpiworów przechowywanych w worku transportowym (kompresyjnym) znacznie szybciej traci swoją sprężystość, co powoduje zmniejszenie komfortu termicznego. Zarówno śpiwory syntetyczne jak i puchowe najlepiej jest przechowywać w postaci rozłożonej.

Poradnik przygotowali: Kamila, Darek i Wojtek z tuttu.pl