Poradnik - skiturowy

W ostatnich latach możemy zaobserwować znaczną popularyzację skitouringu w klasycznej formie wycieczkowej, a światła czołówek poruszających się w górę przygotowanych stoków nie są już niczym niezwykłym. Ten krótki poradnik przybliży świat skiturów i skialpinizmu, który jest jego naturalną ewolucją.

 

Spis treści

• Sprzęt czyli podstawowe wyposażenie
• Jakim skitour’owecem jesteś?
• Wszędołaz - Trochę wszystkiego
• Freeraid’er - Jazda w puchu w dziewiczym terenie
• Podejściowiec - Misją jest podejście
• Jak wybrać swój zestaw
• Wszędołaz - Gotowy na podejście i zjazd
• Freeraid’er - Uwolnij wolność
• Podejściowiec - Każdy dodatkowy gram się liczy
• Podsumowanie, czyli informacje w pigułce
• Wszędołaz - Przykłądowe wyposażenie
• Freeraid’er - Przykładowe wyposażenie
• Podejściowiec - Przykładowe wyposażenie
• Bezpieczeństwo i systemy
• Co jeszcze warto wiedzieć
• Foki
• Narty
• Wiązania
• Buty
• Raki
• Czekan

Sprzęt czyli podstawowe wyposażenie.

NARTY - Dobierając narty skiturowe powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na odpowiednią długość narty oraz jej szerokość, która będzie odpowiadać preferowanym przez nas aktywnościom. Do najbardziej wszechstronnego skituru dobieramy nartę sięgającą nam mniej więcej do nosa. Szerokość nart to kwestia bardzo indywidualna i w dużej mierze zależna od stawianych wymagań.

 

WIĄZANIA - Podstawowy podział to dobrze znane i mocno przypominające zjazdowe, wiązania szynowe i wiązania kłowe. Wiązania szynowe są bardzo wygodne dla początkujących, łatwe w obsłudze ale dużo ważą. Od kilku lat jednak możemy zaobserwować coraz większe zajęcie rynku wiązaniami kłowymi. Jest to system wynaleziony przez firmę Dynafit i stosowany od ponad 20 lat. Wiązania kłowe są naturalną drogą rozwoju skiturów. O wiele lżejsze od swoich szynowych poprzedników pozwalają wkroczyć użytkownikowi w erę szybkiego i komfortowego przemieszczania się w górach.

 

 

BUTY - zazwyczaj wolimy mieć swoje. W obecnych czasach na polskim rynku mamy dostęp do prawie każdej firmy produkującej buty skiturowe. Od nas jedynie zależy, które z nich wybierzemy. Jednymi z najbardziej uniwersalnych i wielozadaniowych butów są Dynafi Radical, Dynafit Speedfit (wcześniej TLT6) oraz La Sportiva Spitfire.

 

Kije - Niezastąpione podczas podejścia, gdy odpychamy się nimi stawiając kolejne kroki pod górę, jak i w czasie zjazdu pozwalając nam utrzymać równowagę oraz zapewniając odbicie w czasie skręcania. Większość skiturowców używa kijów dwu lub trzy segmentowych. Są one wygodne w transporcie, łatwe w dostosowaniu do wzrostu użytkownika i w razie uszkodzenia można dokupić do nich tylko jeden z segmentów. Liderem w sprzedaży takich kijów jest Black Diamond ze swoim modelem Expedition 2. Ale warto też pamiętać o Polskich producentach jak Fjord Nansen, którzy tworzą także dobre jakościowo produkty.

 

Plecak - Pojemność, której będziemy potrzebować jest oczywiście zależna od ilości rzeczy, które chcemy wziąć ze sobą. Na jednodniowe wycieczki powinny wystarczyć plecaki o pojemności ok 20-30 litrów. Spokojnie zmieszczą się tam: ABC lawinowe, dodatkowa warstwa ubrania zarówno dolnej jak i górnej połowy ciała, zapasowe rękawiczki, odpowiednia dla nas ilość picia i jedzenia. Polecane przez nas plecaki zaliczające się do tej grupy to: Deuter ONTOP Lite 26 ABS, Dynafit Speed 28 lub Patagonia Descensionist 32 L. Osoby chcące wybrać się na wycieczkę wielodniową, muszą odpowiedzieć sobie na pytanie czy idą „na lekko” bez namiotu i tylko z lekkim śpiworkiem, czy preferują styl samodzielny zabierając gruby śpiwór oraz namiot. Plecaki które polecamy na wielodniowe tury to: Deuter Guide 35/45+, Black Diamond Speed 40 czy na przykład Patagonia Ascensionist 40.

 

Kask - Wystarczy zwyczajny kask zjazdowy, chroniący głowę zarówno w czasie podejścia jak i zjazdu. W czasie podejścia nasza głowa grzeje się bardzo mocno, a dobrze wentylowany kask daje możliwość odpowiedniego odprowadzenia ciepła. Dlatego lepiej dobrać kask alpejski, bez ociepliny.

 

Zestaw lawinowy - potocznie nazywany ABC. Obejmuje on trzy elementy, które stanowią jedną całość, detektor, sondę lawinową oraz łopatę. Istnieje wiele kompromisowych rozwiązań między innymi produkcji liderów w tej dziedzinie Mammuta i Ortovoxa. Mammut oraz Ortovox oferują również sprzedawane razem zestawy lawinowe w korzystnych cenach. Więcej o systemach bezpieczeństwa niżej.

Jakim skitour’owcem jesteś?

Żeby usprawnić wybór odpowiedniego sprzętu warto określić jaki rodzaj skitour’u planujemy uprawiać. Przedstawiamy tutaj trzy najbardziej popularne i charakterystyczne kategorie.

 

Wszędołaz - Twoim głównym celem jest typowa turystyka narciarska, obejmująca zarówno radość płynącą z podejścia jak i tą, która zasypuję Cię w czasie zjazdu. Jesteś typem , który nie szuka najlżejszego sprzętu, ale także nie planuje zaliczać najbardziej hardcorowych zjazdów na Alasce. Wystarczy Ci jedno lub dwa spokojne podejścia, zakończone terenowym zjazdem i odrobiną puchu sypiąca się z kołnierz.

 

Freerider - Nie są Ci straszne najbardziej strome stoki ani zaprawieni w boju strażnicy TPN. Z wypracowanym luzem zaliczasz trudne zjazdy w Tatrach i Alpach. Narty węższe niż 95mm uznajesz za biegówki, a lekkie buty nie są warte nawet twojej uwagi. Jednak w porównaniu z wszędołazem lub podejściowcem masz okazję zaliczać zjazdy, o których im się nawet nie śniło. Nie straszny Ci głęboki puch pomieszany z zsiadłym śniegiem wciągającym narty w swe głębiny. Na swoich szerokich dechach jesteś w stanie objechać cały świat, a dodatkowe 20 centymetrów puchu oznaczać będzie tylko jeszcze lepszą zabawę.

 

Podejściowiec - Nie przejmujesz się warunkami śniegowymi i wieczorami po całym dniu po prostu zakładasz narty i podchodzisz po zamkniętych stokach narciarskich, żeby odpocząć od świata.

 

Liczy się dla Ciebie przede wszystkim trening, który zwykle prowadzi do przygotowań przed letnim sezonem biegowym lub MTB. Śnieg, mróz, czasem słońce, zawsze będziesz nieprzerwanie parł pod górę by na szczycie wykonać szybką przepinkę i zjechać na dół ustawiając się do kolejnego podejścia. Albo może jako jeden z nielicznych, chcesz czerpać jak najwięcej z wycieczki i smaku przygody. Podobnie jak freerider radujący się dobrym zjazdem, podejściowiec czerpie radość z momentu wspinania się na szczyty w tempie pozwalającym mu szybciej i lżej pokonać nadchodzące wyzwania. Niestety na twoich krótkich i wąskich nartach zjazd może być tylko drogą w dół i ułamkiem tego co czuje freerider.

Jak wybrać swój zestaw

Jak już wybraliśmy, która forma skitour’u nas najbardziej interesuje, czas zastanowić się dokładnie czego oczekujemy od nart i wybrać czy zależy nam na szybkim przemieszczaniu się, czy foki jako dodatek do jazdy przy trasowej? Czy może jak większość użytkowników, czyli klasyczny skitur? Niezależnie od kategorii, do której się zaliczamy należy pamiętać przede wszystkim o bezpieczeństwie. W górach wyższych, gdzie lawiny są normalnym zjawiskiem musimy posiadać ABC lawinowe oraz podstawowe umiejętności obsługi takiego sprzętu.

 

 

Wszędołaz - Jako wszędołaz chcesz czerpać przyjemność zarówno z podchodzenia jak i zjazdu, przez to będzie trzeba pójść na pewne kompromisy. Narty dobieramy zazwyczaj o długości sięgającej nam do nosa. Pozwoli nam to wygodnie manewrować nartami w terenie i zjechać bez większego trudu w każdych warunkach. Powinny być na tyle szerokie, by umożliwić wygodny zjazd nawet w głębszym śniegu, i na tyle wąskie by nie ciążyły przesadnie na nogach w czasie podejścia, polecamy wybór między 82 – 88 mm o wadze od 1,1 kg do 1,4kg.

 

Cięższe narty są bardziej stabilne więc dają możliwość szybszego i bardziej dynamicznego zjazdu. Lżejsze natomiast są lepsze dla początkujących lub tych co wolą spokojniejsze tempo i podziwianie widoków. Przykładowe modele nart to LaSportiva Altavia lub Dynafit Tour 88. Do tego typu nart, obowiązkowym dodatkiem są wiązania kłowe takie jak Dynafit Radical czy Fritschi Tecton. Są one umiarkowanie lekkie i pozwalają na dużo wygodniejsze i szybsze działanie w górach.

 

Buty, których będziesz potrzebował, powinny ważyć ok 1-1,2kg i zapewniać komfort w czasie podejścia. Do tego zastosowania idealnie nadają się Dynafit TLT6 Mountain, które przy stosunkowo niskiej wadze zapewniają świetne trzymanie nogi w czasie zjazdu oraz LaSportiva Sideral będące świetnym kompromisem wagi i trzymania nogi w zjeździe.

 

 

Freeraid’er - Jeżeli uwielbiasz przebywać poza trasami, cieszyć się wolnością dowolnego zjazdu to znaczy że jesteś prawdziwym freeraid’erem. Z grubymi dechami i fokami wejdziesz na każdą górę, w dowolnych warunkach. Narty dobierane są tu według indywidualnych upodobań, jednak powinny sięgać przynajmniej do czoła jeźdźca. Nastawione są zdecydowanie na zjazd, więc ich szerokość i waga schodzą na drugi plan. Przyjęte jest, że szerokość powinna być większa niż 95 mm.

 

Dzięki modelom stricte freeride’owym , których szerokość wynosi 110-120 mm w talii, będziesz miał dużo większą stabilność w głębokim śniegu i bardziej wymagającym terenie. Ale wiąże się z tym także wzrost wagi o dodatkowe 300 - 500 gram. Jeżeli preferujesz ostre zjazdy powinieneś wybrać cięższe i twardsze narty, dające więcej stabilności. Wybierając lżejsze modele, które świetnie sprawdzą się w świeżutkim puchu i mokrym śniegu, będziesz testować swoje umiejętności na bardziej zlodzonych powierzchniach, gdzie przez miękkość narty nie będziesz w stanie docisnąć jej do stoku. Narta freestyle’owa proponowana przez nas to K2 Coomback, czy K2 The Rolling Stones, które przy szerokości powyżej 100mm wciąż zachowują, znośną przy podejściu, wagę.

 

Oprócz wiązań wymienionych dla wszędołaza, które też sprawdzą się przy freerajd’zie możemy dodać Dynafit Radical ST 2 lub Fritschi Tecton. W przypadku freeridera buty powinny przede wszystkim dobrze trzymać nogę dlatego warto rozważyć buty cztero klamrowe. Polecamy dodatkowo żeby były nieco sztywniejsze jak La Sportiva Spectre 2.0 lub Dynafit Beast. Dodatkowy sprzęt wykorzystywany głównie przy freeridzie to plecaki lawinowe. Dzięki specjalnym systemom „poduszek powietrznych” wbudowanym w stelaż zapewniają dodatkowe bezpieczeństwo w przypadku niechcianego porwania przez lawinę. Poduszka działa jak koło ratunkowe. Po aktywacji poduszka napełnia się w ciągu kilku sekund wyciągając narciarza na powierzchnię lawiny.

 

 

Podejściowiec - Zdecydowanie stawia na lekkie i wąskie narty, charakteryzujące się dużą zwinnościa. Musisz wybrać czy interesuje Cię tylko i wyłącznie podchodzenie czy jednak też zależy Ci na przyjemności ze zjazdu. Narty muszą sięgać do brody lub ust, a ich szerokość nie powinna przekraczać 84 mm. Dzięki temu, ograniczysz zbędną wagę sprzętu. Lżejsze wersje ważą od 0,8 do 1,1kg i są niemalże idealne do podchodzenia, przeznaczone dla szybkich i wymagających podejściowców.

 

Trochę szersze egzemplarze od 84-92 mm, zapewnią nam większą wygodę podczas samego zjazdu i stabilność podczas podchodzenia, natomiast wiąże się to ze wzrostem wagi do 1,1 - 1,3 kg. Kompromisem są topowe modele, które przy szerokości 88mm ważą zaledwie 1kg, co owocuje większą prędkością, stabilnością i ciągle niewielką wagą do ciągnięcia ze sobą podczas podejścia. Narty Dynafit SpeedFit lub Dynafit Speed 76 są lekkie, wąskie i zdecydowanie przeznaczone do podejścia, a na odpowiednich nogach również wspaniale spiszą się w zjeździe.

 

Wiązania jakie możemy zamontować z takimi nartami również powinny ważyć możliwie mało. Sprzęt, który nie jest jeszcze zawodniczy, a waży tyle co nic to Dynafit Superlite 2.0 lub Fritschi Eagle 12. Buty podejściowca powinny zapewniać maksymalny komfort podejścia, czyli niską wagę i dużą ruchomość cholewki. Idealnie spiszą się do tego zadania buty Dynafit Speedfit TLT lub Scarpa Alien. Każdy z nich może być jednak swobodnie używany z szerszymi nartami, tworząc super zestaw wszędołaza. Waga narty lekkiej, razem z wiązaniem, przeznaczonej głównie na szybkie wycieczki i treningi powinna oscylować w granicach 1-1,2 kg.

Podsumowanie

 

Wszędołaz - Narty skiturowe o długości do nosa. Szerokość 82 – 95 mm. Waga od 1,1 kg do 1,4kg. Wiązania kłowe, umiarkowanie lekkie i pozwalają na dużo wygodniejsze i szybsze działanie w górach. Buty, powinny ważyć ok 1-1,2kg i zapewniać komfort w czasie podejścia.

LaSportiva Altavia + Dynafit Radical Turn + Scarpa F1 = 2,9kg

 

Freeraider - Narty wg. indywidualnych upodobań, sięgające przynajmniej do czoła jeźdźca. Grubość większa niż 95 mm, waga od 1,3kg. Twardsza i cięższa narta do ostrych i wymagających zjazdów, miękka i lekka na puch i kopny śnieg. Wiązania kłowe z wysoką stopką. Buty czteroklamrowe, dobrze trzymające nogę.

K2 Coomback + Radical ST 2 + La Sportiva Spectre 2.0 = 4,7kg

 

Podejściowiec - Narty muszą sięgać do brody lub ust, szerokość nie powinna przekraczać 80 mm, waga od 0,8 do 1,1kg dla opcji czysto podejściowej. Szersze egzemplarze od 80-92 mm, zapewnią nam większą wygodę podczas zjazdu, waga do 1,1 - 1,3 kg. Lekkie wiązania. Buty zapewniające maksymalny komfort podejścia, czyli niska waga i duża ruchomość cholewki.

Dynafit Speedfit 84 + Dynafit Superlite 2.0 + Scarpa Alien = 2,4kg

 

Powyższe wagi dotyczą zestawu przypadającego na jedną nogę

Bezpieczeństwo i systemy

• Dla osób chcących używać kasków zjazdowych najlepszym rozwiązaniem jest podejście w czapce lub opasce i zakładanie kasku tylko na czas zjazdu. Taki układ zakłada jednak podejście łatwym terenem, bez elementów wspinaczki, podczas których głowa narażona jest na urazy.

 

 

• Idąc w góry, musimy pamiętać o tym, że ABC działa w pełni, tylko jeśli jest kompletne. Bez detektora możemy przekopać praktycznie całe lawinisko tracąc niepotrzebnie wiele czasu. Brak łopaty praktycznie uniemożliwia nam kopanie w zbitym i zmrożonym śniegu, a pominięcie sondowania również skazuje nas na stratę czasu.

 

 

• Obecnie standardem są cyfrowe detektory wyposażone w trzy anteny. Zapewniają one bardzo dużą dokładność, prostotę użytkowania oraz intuicyjność. Dodatkowo zaleca się posiadanie sondy nie krótszej niż 240 cm, taki jest też standard ISMF dotyczący wyposażenia zawodników w czasie trwania zawodów. Łopata natomiast powinna być dobrana w sposób zapewniający zachowanie proporcji między użytecznością i wagą. Bardzo lekka łopata, którą wygodnie nosi się na plecach może okazać się naszym wrogiem w czasie akcji ratunkowej po prostu się łamiąc. Istnieje wiele kompromisowych rozwiązań między innymi produkcji Mammuta, Ortovoxa i Black Diamond. Mammut oraz Ortovox oferują również sprzedawane razem zestawy lawinowe w korzystnych cenach.

Co jeszcze warto wiedzieć podczas wybierania właściwego sprzętu?

Foki zawdzięczają swoją nazwę foczej skórze, która dawniej była używana do podchodzenia na nartach. Obecnie produkcja fok, oszczędza te sympatyczne zwierzątka. Foki dzielą się na moherowe i nylonowe. Moherowe charakteryzują się zdecydowanie lepszym poślizgiem, niższą wagą oraz niestety, wyższą ceną. Foki nylonowe są natomiast cięższe, ale co za tym idzie o wiele bardziej wytrzymałe. Pomiędzy nimi są jeszcze foki mieszane zazwyczaj w proporcjach 70/30 moher/nylon. Foki mixowe są bardzo dobrym kompromisem pomiędzy jakością i ceną.

 

Narty - Doświadczeni skitour’owcy i downhill’owcy często wybierają narty dłuższe niż przedstawione powyżej. W takim wypadku długośc narty jest większa o ok. 10 cm niż wzrost narciarza. Z drugiej strony jednak, podejściowcy często wybierają krótsze narty, ze względu na ich większą zdolność do manewrowania w terenie. Skrajnym przypadkiem są zawodnicy, którzy często mogą dobrać dowolnie nartę do lokalnie panujących warunków i charakterystyki podejścia.

 

Wiązania - Podstawowy podział to dobrze znane i mocno przypominające zjazdowe, wiązania szynowe. Są one bardzo pancerne i chociaż są łatwe w obsłydze to wypierają je lżejsze wiązania kłowe. . Od kilku lat jednak możemy zaobserwować coraz większe zajęcie rynku wiązaniami kłowymi. Jest to system wynaleziony przez firmę Dynafit i stosowany od ponad 20 lat. Z roku na rok udoskonalają oni swoją ofertę i właściwości wiązań. Od trzech lat, czyli od wygaśnięcia patentu Dynafita na wiązania kłowe, inne firmy również zajęły się ich produkcją. Efektem tego są między innymi takie modele jak Diamir Vipec czy Marker Kingpin, czyli nowe modele firm znanych wcześniej tylko i wyłącznie z wiązań szynowych. Wiązania kłowe są naturalną drogą rozwoju skiturów. O wiele lżejsze i wygodniejsze w obsłudze od swoich szynowych poprzedników pozwalają wkroczyć użytkownikowi w erę szybkiego i komfortowego przemieszczania się w górach. Wbrew niektórym opiniom i przyzwyczajeniu do wiązań zjazdowych, system wiązań kłowych jest praktycznie bezawaryjny a obecne konfiguracje, pozwalają na dobór między innymi skistoperów czy siły wypięcia (DIN) odpowiedniej dla każdego użytkownika.

 

Buty - Buty są jednym z najważniejszych elementów wyposażenia. Może się zdarzyć, że twoja pierwsza skitour’owa wycieczka będzie przyćmiona przez ból stóp wynikający ze złego dopasowania skorup. Dlatego zwróć szczególną uwagę na wybór butów, najlepiej przetestuj je przed wyruszeniem na poważna wyprawę, np. chodząc po domu, lub jeżeli pozwolą na to warunki, lokalnie na śniegu w lesie lub łące. Staraj się nie oszczędzać na butach, jako że to one mają największy wpływ na twój komfort podróży. W celu dopasowania właściwych butów, jeżeli po zmierzeniu dodasz do długości swojej stopy 1 cm, otrzymasz orientacyjny rozmiar buta zazwyczaj używany przez producentów. Np. jeżeli długość twojej stopy to 26.5cm to rozmiarem dla Ciebie powinno byc 27.5, oczywiście dochodzą do tego wyboru personalne czynniki, jak szerokość stopy, czy wysokość podbicia. Dodatkowo większośc producentów oferuje termoformowalne części wewnętrzne (tzw botki) , które pod wpływem temperatury dostosowują sie kształtem do naszej stopy, znacznie poprawiając wygodę. Różnice między damskim, a męskim butem analogicznie jak w przypadku normalnego obuwia związane są z anatomiczną budową stopy. Zazwyczaj kobiece buty są przystosowane do węższych stóp i posiadają niższą cholewkę. Żeby uniknąć pomyłek należy pamiętać że niektóre wiązania mogą nie być kompatybilne ze wszystkimi rodzajami butów narciarskich, więc zwróć uwagę podczas wyboru, czy produkty na pewno do siebie pasują.

 

Raki – do butów skiturowych możemy wykorzystywać raki każdego typu, od koszykowych po automatyczne, jednak najlepiej trzymają się właśnie automaty. Opierają się na dwóch rantach i dociskane są klamrą. Standardem jest klamra z tyłu buta, jednak w ostatnim czasie coraz częściej pojawiają się raki z zapięciem przednim. Przykładem takich raków mogą być raki Grivel SkiRace. Do skituringu bez obaw można stosować raki aluminiowe. Są one o wiele lżejsze od swoich stalowych odpowiedników, a jeśli nie zamierzamy się wspinać to bez problemu wystarczą one do zwykłych aktywności.

 

Czekan – jeśli nie zamierzamy się wspinać, to również powinien być w miarę lekki. Czekany wykonane w całości z aluminium są mało wytrzymałe, jednak aluminiowe stylisko i stalowa głowica tworzą bardzo dobre połączenie. Niska waga aluminium i wysoka wytrzymałość stali pozwolą na pewne i szybkie używanie czekana.Wzorem takiego czekana jest Black Diamond Raven Ultra. Zazwyczaj stosowana długość czekana skitour’owego to 50 cm. Powodowane jest to brakiem konieczności podpierania się nim w czasie podejścia i wykorzystaniu wyłącznie w czasie zjazdu oraz do asekuracji, np. w trudniejszych granitowych odcinkach, gdzie dłuższy czekan by jedynie zawadzał.