Poradnik - Via Ferraty
Via Ferraty
Jeżeli macie już schodzone nasze polskie Tatry, nie wystarczają Wam wycieczki na tatrzańskie szlaki do naszych południowych sąsiadów. W głowach pojawiła się myśl o spróbowaniu czegoś nowego i ktoś podsunął Wam pomysł "Via Ferrata", ale nie bardzo wiecie jak to ugryźć to ten poradnik jest właśnie dla Was!
Co to w ogóle jest Via Ferrata?
W dosłownym tłumaczeniu z języka włoskiego jest to, żelazna droga - czyli górski szlak uzbrojony w stalowe liny na stałe zakotwione do skały, oraz różnego rodzaju klamry, drabinki, podesty, czy mosty linowe, które dają możliwość asekuracji, ułatwiają poruszanie się w eksponowanym terenie, umożliwiają dotarcie w niedostępne miejsca, dostarczają emocji przy pokonywaniu.
Dzięki takiemu przygotowaniu szlaków, osoby bez dużego doświadczenia wspinaczkowego, mogą eksplorować trudno dostępny, mocno eksponowany teren przy minimalnym ryzyku.
Niezbędny jest jednak do tego :
- posiadanie odpowiedniego sprzętu
- umiejętność posługiwania się nim
- dobra kondycja i koordynacja
- odporność na dużą ekspozycję.
Na Via Ferratach stalowa lina towarzyszy nam niemal przez cały przebieg drogi umożliwiając wpięcie się lonżą i ochronę przed upadkiem. Jeżeli musimy wspiąć się w pionie to przy stopniach w ścianie będzie biegła stalowa lina. Trawersując zbocze po skalnej półce lub po metalowych prętach, wzdłuż całego przejścia towarzyszyć nam będzie stalowa lina.
Skąd wzięły się Via Ferraty?
Podobne jak z długopisem czy np maszynką do golenia z wymiennym ostrzem zamiast brzytwy, przyczyną sprawczą powstania dzisiejszych atrakcji turystycznych była wojna.
W czasie I Wojny Światowej areną działań wojennych Włoch i Austro-węgier były Alpy. Zajęcie i utrzymanie strategicznego punktu, jak przełącz lub szczyt, dzięki któremu można było prowadzić ostrzał i kontrolę nad daną doliną, przełęczą, drogą, miastem było kluczową sprawą dla przechylenia szali zwycięstwa na swoją stronę.
Tym oto sposobem w DOLOMITACH powstały górskie fortyfikacje i prowadzące doń ścieżki wykute w skalnych zboczach, uzbrojone w stalowe liny zabezpieczające oraz stopnie, drabinki i ułatwienia umożliwiających przemieszczenie się żołnierzy.
W czasie pokoju, drogi zaczęły być wykorzystywane przez turystów, umożliwiając poruszanie się w terenie, który normalnie wymagałby użycia technik i sprzętu wspinaczkowego. Dostarczając użytkownikom dużo większych wrażeń niż trekking, a wymagające mniej sprzętu niż wspinaczka, ferraty stały się popularną atrakcją turystyczną.
Aktualnie we wszystkich krajach alpejskich znajdziemy żelazne drogi: we Włoszech, Austrii, Niemczech, Francji, SłowenIi. Ale także w Czechach, Hiszpanii i Chorwacji. A najbliżej znajdziemy ferraty na Słowacji:
W Tatrach w Dolinie Czerwonej Ławki i w miejscowości Skalka pri Kremnicy w okolicy Bańska Bystrzyca.
Jeżeli chcemy rozpocząć swoją przygodę z Via Ferratami i chcemy, żeby towarzyszył nam przy tym duch historii ich powstawania to nie ma lepszego miejsca niż włoskie Dolomity.
Jest jeszcze jeden argument przemawiający za Dolomitami... Są przepiękne!
KASK jest obowiązkowym elementem wyposażenia wspinacza. Spadające kamienie są zagrożeniem obiektywnym i nie mamy na nie żadnego wpływu. Może do tego przyczynić się turysta idący przed nami, wiatr, deszcz, erozja, zwierzę. Głowę jako istotny organ w organizmie człowieka, biorący udział we wszystkich procesach życiowych począwszy od trawiennych na myślowych kończąc polecamy chronić.
Wybieramy kask z atestem wspinaczkowym, bo tylko wtedy mamy pewność że będzie chronił nas skutecznie przed najczęstszymi i najbardziej niebezpiecznymi wypadkami jakie mogą się przytrafić wspinaczom w górach.
Do wyboru mamy szeroką ofertę kasków różniących się budową, materiałem, kształtem skorupy, sposobem regulacji, wagą, systemem pasków, kolorem…, na co więc zwrócić uwagę ?
Złotą zasadą przy wyborze kasku jest to, że ma być wygodny, absolutnie nie może nam przeszkadzać, uwierać. Ma siedzieć pewnie osłaniając czoło, nie może się ruszać, przesuwać przy gwałtownych ruchach głową. Ze względu na komfort noszenia dobrze, żeby kask był możliwie lekki. Na ferratach działamy w letnich warunkach, w słońcu, wysiłek przy pokonywaniu ferrat jest spory, dlatego warto zwrócić uwagę na ilość i powierzchnię otworów wentylacyjnych, które poprawiają cyrkulację powietrza pod skorupą.
Kask trzeba przymierzyć, bo po prostu nie każdy pasuje na każdą głowę.
Po wyregulowaniu obwodu i pasków upewnij się, że kask nie gniecie, siedzi stabilnie na głowie, nie przesuwa się gdy kręcisz głową lub zadzierasz do góry.
Kask powinien pasować zarówno założony bezpośrednio na głowę, jak i z lekką czapką, którą w chłodniejszych warunkach będzie trzeba założyć pod kask.
W kasku trzeba czuć się dobrze, będziesz go mieć na głowie przez większość czasu trwania wycieczki. Nie może Cię korcić, żeby go zdejmować.
Kask będziesz mieć na sobie na większości zdjęć z wyjazdów ferratowych, dlatego jeśli wygląd jest dla ciebie ważny, nie lekceważ również tego aspektu.
Dla kobiet marki wspinaczkowe proponują osobne wersje kasków o nieco innych rozmiarach i anatomii, czasem ze specjalnym miejscem na kucyk i oczywiście w kobiecych kolorach...
UPRZĄŻ NA FERRATĘ
Do uprzęży wspinaczkowej węzłem krawatowym doczepisz lonżę z absorberem. Ten sprzęt będzie Cię chronił przed upadkiem.
Jaką uprząż wybrać na ferratę?
W zależności od celów turystycznych możesz wybrać spośród uprzęży o różnych konstrukcjach i wyposażeniu.
UPRZĘŻE TURYSTYCZNE
Uprzęże turystyczne mają prostę budowę z taśm, dzięki temu są lekkie i pakowne. Dodatkowym atutem jest łatwość założenia uprzęży tego typu konstrukcji oraz mniejsza powierzchnia taśm i pasów, co na trasie daje większą swobodę ruchu, mniejszy kontakt z ciałem, lepsza oddychalność.
Minusem rozwiązania jest to, że w pozycji wiszącej wąskie, mało sprężyste taśmy mocniej wrzynają się w ciało, co może być uciążliwe dla osób o większej wadze, lub bardziej wrażliwych.
UPRZĘŻE WSPINACZKOWE
Jeśli już wiesz, że będziesz chcieć rozwijać umiejętności wspinaczkowe na ściance, czy w skałach, to możesz pomyśleć o klasycznej uprzęży wspinaczkowej. Uprzęże takie mają nieco inną konstrukcję, wyposażone są w szerokie miękkie panele na pasie i udach, co gwarantuje większą wygodę w trakcie wiszenia w uprzęży. Posiadają szpejarki do dopięcie dodatkowego sprzętu. Niestety w plecaku zajmują nieco więcej miejsca i mięsiste szerokie pasy mogą przeszkadzać przy chodzeniu.
Uprząż koniecznie trzeba przymierzyć, musi być dobrze dobrana rozmiarowo i wygoda, tak do chodzenia, jak do wiszenia. Kupując załóż uprząż, zapnij i dopasuj paski. Pas uprzęży ma leżeć nad biodrami. Pod pas powinieneś włożyć dłoń i móc ją ciasno obrócić, pod pasy udowe wsunąć dłoń.
Zrób w uprzęży kilka kroków, żeby sprawdź czy coś Cię nie gniecie, nie obciera między udami. Warto poprosić o możliwość zawiśnięcia w uprzęży, żeby przekonać się jaką przyjmiesz pozycję, czy pasy nie wrzynają się zbyt mocno, nie gniotą..
Dobrze, żeby uprząż na ferraty miała pewien zakres regulacji, co pozwoli dopasować ją do różnego rodzaju odzieży, której możesz używać.
UPRZĘŻE DAMSKIE
Dla kobiet producenci proponują specjalnie dedykowane modele odpowiadające kobiecej anatomii i oczywiście potrzebom estetycznym.
UPRZĘŻE DZIECIĘCE
Planując wyjście na ferraty z dziećmi musimy dopasować sprzęt dla nich. Inne proporcje ciała, delikatna budowa stawia specjalne wyzwania.
Dla najmłodszych najlepsze rozwiązanie to pełna uprząż.
Dzieci starsze korzystające z uprzęży biodrowej powinny mieć uprząż piersiową.
Lonże składa się z pętli, którą przywiązujemy do uprzęży, absorbera i dwu ramion z karabinkami z automatycznie blokującymi się zamkami, uniemożliwiającymi przypadkowe otwarcie karabinka. Dwa karabinki przepinamy po jednym, aby zawsze przynajmniej jeden był wpięty do zabezpieczenia.
Lonża poza tym, że ma nas uchronić przed upadkiem z wysokości, w przypadku odpadnięcia ma amortyzować ogromne przeciążenia jakie działają na sprzęt i na ciało wspinacza w momencie gwałtownego wyhamowania lotu. Kluczowym punktem uprzęży jest więc absorber.
W historii było wiele patentów, w których pokładano wiarę w ochronę przed skutkami wypadków na ferratach, od prostych pętli poliamidowych, przez liny, płytki amortyzujące przez tarcie przesuwającej się liny, po absorbery działające na rozrywanie. W tych ostatnich precyzyjne dobrane taśmy, nici, szwy prując się pochłaniają siły działające na wspinacza.
Aktualne badania jednoznacznie wykazują, że jedynie te ostatnie w razie poważnych odpadnięć mogą skutecznie chronić przed zerwaniem zabezpieczeń i efektywnie zmniejszać przeciążenia, którym poddawany jest wspinacz. Aktualnie jedynie takie są dopuszczone do sprzedaży.
1. ABSORBER ENERGII działający NA ROZRYWANIE
Testy i badania jednoznacznie wskazują, że jedyną skuteczną ochroną przed obrażeniami wynikającymi z poważniejszego lotu na ferracie, są lonże posiadające absorber energii działający na rozrywanie.
Wszystkie lonże dopuszczone do sprzedaży muszą posiadać odpowiednie atesty bezpieczeństwa, jednak szereg detali stanowi o tym, że dany produkt jest droższy, ale też bardziej komfortowy w użytkowaniu. To z kolei przekłada się na nasze bezpieczeństwo.
Na co zwrócić uwagę przy zakupie lonży z absorberem na Via Ferraty?
2. Karabinki lonży ferratowej
To elementy lonży, które będziesz mieć w dłoni setki razy dziennie, do znudzenia przepinając je na kolejne odcinki liny między kotwami. Zamki w karabinkach używanych w lonżach blokują się automatycznie. Inaczej jest z ich odblokowywaniem. W najprostszych wersjach będziemy musieli wykonać najbardziej skomplikowaną operację odblokowującą zamek. W sklepie, na równej ziemi, pod dachem czynność ta może wydawać się banalna, inaczej może być przy którejś setnej przepince w ciągu dnia, przy znacznym zmęczeniu, gdy będzie wiał wiatr i pot będzie spływał po czole, a ferrata będzie miała wyższy stopień trudności. Dlatego zdecydowanie polecam najwygodniejsze karabinki, w których zwolnienie blokady wywołuje intuicyjne objęcie karabinka
Kolejną kwestią, na którą warto zwrócić uwagę jest prześwit karabinka lub prościej wielkość karabinka. Im większy prześwit tym lepiej.
Duży karabinek możesz komfortowo wpiąć nie tylko w stalową linę, ale też w klamrę z grubego pręta, czy stalowego profilu, łatwiej będzie się też przesuwał po tatrzańskich łańcuchach.
Zdarza się na ferratach tak, że dwie stalowe liny spotykają się ze sobą pomiędzy punktami kotwienia i są połączone ze sobą stalową obejmą. Mały karabinek może nie przejść przez ten łącznik co będzie wymagało dodatkowej przepinki.
3. Taśmy lonży na ferrate - proste czy harmonijkowe?
Taśmy łączące absorber z karabinkami dla swobody użytkowania dobrze jak są długie, co daje nam większy zasięg działania.
Jednak długa taśma może się plątać, zahaczać o kolana, skały, czy kotwy co bywa uciążliwe.
Aby połączyć te przeciwstawne potrzeby lonży producenci proponują elastyczne taśmy harmonijkowe, dające komfort użytkowania krótkiej taśmy, ale o dalekim zasięgu.
4. KRĘTLIK
Przy bardziej zaawansowanych modelach przy absorberze enegii będzie zainstalowany krętlik, z którego taśmy będą wychodziły do karabinków. Gwarantuje to nieskręcanie się taśm przy kolejnych przepinkach.
Warto też sprawdzić, czy dany model lonży ma dodatkowy punkt, do wpięcia się "na sztywno" do punktu asekuracyjnego, aby zawisnąć dając odpocząć zmęczonym rękom i nogom.
W tym miejscu na sam koniec bardzo ważna kwestia, o której wybierając się na ferraty musimy PAMIĘTAĆ:
Większość lonży, która jest dostępna w sprzedaży, jest przeznaczona dla użytkowników:
Minimum 40kg razem z ekwipunkiem. Uwaga na dzieci !!!
Maximum 120kg z ekwipunkiem.
Jeżeli użytkownik nie mieści się w tych widełkach, wówczas zalecana jest dodatkowa asekuracja z liny - tak jak przy wspinaczce wielowyciągowej.
POZOSTAŁE ELEMENTY PRZYDATNEGO EKWIPUNKU NA VIA-FERRATY I NIE TYLKO
PLECAK i inne przydatne rzeczy
Plecak powinien być solidny i wytrzymały, oraz musi pomieścić wszystkie niezbędne rzeczy. W górach pogoda jest bardzo dynamiczna, a ferraty prowadzą na szczyty powyżej 2000 i 3000 m npm. Dlatego koniecznie oprócz jedzenia i picia w plecaku musi znaleźć się odzież ciepła oraz przeciwdeszczowa, apteczka, latarka, okulary, krem z filtrem, mapa i kompas. Warto, żeby wystarczyło również miejsca na uprząż, kask, oraz lonże. Na pewno będzie nam wygodniej na podejściu i zejściu z ferraty. Plecak 25-35l.
W plecaku polecam mieć też na sytuacje awaryjne zakręcany karabinek, dwa ekspresy, 2 pętlę, 30m liny.
Jak się ubrać na via ferratę
Oczywiście wszystko zależy od warunków atmosferycznych, od lokalizacji, wysokości npm…Na długie, wysoko zlokalizowane ferraty Włoch, Austrii czy Słowenii musisz się przygotować jak na wyjście w góry wysokie, gdzie tego samego dnia możesz prażyć się w słońcu i lepić kulki śnieżne. W takich warunkach najlepszym rozwiązaniem jest "strój na cebulkę", który pozwoli Ci komfortowo funkcjonować w różnych warunkach pogodowych, które mogą Cię zaskoczyć w górach. Drugi aspekt to wygoda. Tu dobrze sprawdzi się odzież elastyczna lub swobodne fasony, bowiem na ferracie stój zdecydowanie nie może krępować naszych ruchów.
- Bielizna termoaktywna - koszulka, slipy, stanik. Na trudnych pionowych odcinkach zapewne mocno się spocisz, więc ważne jest, żeby bielizna odprowadziła sprawnie wilgoć od powierzchni ciała i wysychła szybko chroniąc organizm przed wychłodzeniem..
- Skarpety - dobre, termoaktywne skarpety chronią stopy przed otarciami i zapewniają komfort termiczny
- Kurtka nieprzewiewna - eksponowane miejsca, zacienione kominy bywają wietrzne, więc dobrze mieć ze sobą lekki softshell.
- W chłodne dni, na odpoczynku, na wyższych wysokościach przyda się dodatkowa warstwa termiczna - dobrze mieć w plecaku polar lub puchówkę.
- Kurtka przeciwdeszczowa.
- Wybierając spodnie dobrze sięgnąć po modele elastyczne, które zapewnią swobodę ruchu. Długa nogawka lub ¾ chroni nogi i kolana przed otarciami.
- Dobrze jest zabrać ze sobą mocne rękawice
- Czapka, stuptuty.
- Okulary
RĘKAWICZKI NA FERRATY
Dobrze jest zabrać ze sobą mocne rękawice, które zabezpieczą dłonie przed urazem przy kontakcie stalową liną czy metalowymi klamrami, lub które na dużych wysokościach, czy w zacienionych miejscach ochronią nas przed kontaktem z zimną stalą lub skałą. W zależności od upodobań i aury do wyboru będziemy mieli rękawiczki z pełnymi palcami lub połówki.
Buty na via ferratę
Ferraty to w większości chodzenie po skałach, często ostrych, wąskich skalistych stopniach, metalowych klamrach, drabinkach. Jeżeli szukasz butów dedykowanych na ferraty najlepszym rozwiązaniem będą buty podejściowe, które łączą cechy klasycznego buta turystycznego z butem wspinaczkowym.
PODESZWA - Przednia część podeszwy butów podejściowych - tzw climbing lub rock zone wzorowana jest na butach wspinaczkowych i przystosowana do poruszania się w eksponowanym skalnym terenie. Pozostała część bieżnika odpowiada za dobre trzymanie, na zróżnicowanym górskim podłożu zapewniając bezpieczeństwo i komfort i amortyzacją na dojściu i zejściu z ferraty. Nieco bardziej sztywna, ale sprężysta podeszwa izoluje stopę od nierówności, twardych skał, czy wąskich szczebli drabinek i jest wsparciem dla całej sylwetki w momentach kiedy na półkach skalnych stoimy tylko na przedniej części stopy.
CHOLEWKA - Mocne materiały cholewki, gumowe wykończenie na palcach, gumowy otok i wzmocnienia chronią od mechanicznych uszkodzeń buta i stopy w trudnym skalistym terenie. Sznurówki schodzące nisko do palców pozwalają na precyzyjne dopasowanie buta. Wzmocnienia stosowane w okolicach pięty dają dodatkową stabilność i mocne trzymanie stopy.
Jeżeli wybierzesz buty z niską cholewką, rozważ zakup niskich ochraniaczy. Często droga zejściowa prowadzi po grząskich piargach. Bez ochraniaczy co krok mamy parę ostrych kamyków w bucie. Wiosną stuptuty przydadzą Ci się, gdy w niskich butach trafisz na płaty grząskiego śniegu.
Pamiętaj, żeby do butów wybrać dobrą trekkingową skarpetę.
Powyżej przykłady podeszew butów z wydzieloną przednią strefą, która ma wspomagać pracę podeszwy na tarcie.
BUTY NISKIE na ferraty
GARMONT DRAGONTAIL
SCARPA ZODIAC
SCARPA MESCALITO
SALEWA MTN TRAINER
SALEWA WILDFIRE
DYNAFIT TRANSALPER
AKU ROCK
BUTY WYSOKIE na ferraty
GARMONT VETTA
MEINDL LITEPEAK
JW FORCE CREST
AKU TREKKER LITE
AKU ROCK
